โนอุปาทาภาชนียกถาวณฺณนา

[646] ‘‘เอกํ มหาภูตํ ปฏิจฺจ ตโย มหาภูตา ตโย มหาภูเต ปฏิจฺจ เอกํ มหาภูต’’นฺติอาทิวจนโต (ปฏฺฐา. 1.1.53) เอกํ มหาภูตํ อวเสสมหาภูเต นิสฺสยติ, เตหิ อุปาทารูเปน จ นิสฺสียตีติ อาห ‘‘นิสฺสยติ จ นิสฺสียติ จา’’ติฯ

[647] มหาภูตานํ อญฺญมญฺญาวิชหนโต เอกสฺมิมฺปิ กลาเป อเนกํ โผฏฺฐพฺพํ อตฺถีติ โผฏฺฐพฺพสภาเวสุเยว อเนเกสุปิ อารมฺมเณสุ อาปาถคเตสุ อาโภคาทิวเสน เอกํเยว วิญฺญาณุปฺปตฺติเหตุ โหตีติ อยํ วิจาโร ทสฺสิโตฯ อิตเรสุปิ ปน ยถาโยคํ ทสฺเสตพฺโพฯ ตตฺถ รสารมฺมณํ ตาว อินฺทฺริยนิสฺสยํ อลฺลียิตฺวา วิญฺญาณุปฺปตฺติเหตุภาวโต สติปิ อเนเกสํ รสานํ อาปาถคมเน เอกสฺมิํ ขเณ เอกปฺปการํเยว ยถาวุตฺตนเยน ชิวฺหาวิญฺญาณุปฺปตฺติเหตุ โหติ, ตถา คนฺธารมฺมณํฯ รูปสทฺทารมฺมณานิ ปน อินฺทฺริยนิสฺสยํ อสมฺปตฺวาว วิญฺญาณุปฺปตฺติเหตุภาวโต โยคฺยเทเส อวฏฺฐิตานิ ยตฺตกานิ สหการีปจฺจยนฺตรคตํ อุปการํ ลภนฺติ, ตตฺตกานิ เอกสฺมิํ ขเณ เอกชฺฌํ อารมฺมณํ น โหนฺตีติ น วตฺตพฺพานิฯ ตถา หิ สทฺโท นิคฺโฆสาทิโก อเนกกลาปคโต ตถา วณฺโณปิ สิวิกุพฺพหนนิยาเมน เอกชฺฌํ อารมฺมณํ โหตีติฯ เอตฺถาปิ จ อาภุชิตวเสน อารมฺมณาธิมตฺตตาวเสน อเนกกลาปสนฺนิปาเตปิ กตฺถจิ วิญฺญาณุปฺปตฺติ โหติเยวฯ ปสาทาธิมตฺตตา ปิตฺตาทิวิพนฺธาภาเวน ปสาทสฺส ติกฺขตาฯ กถํ ปน จิตฺตสฺสาติ จิตฺตสามญฺญโต เอกตฺตนยวเสน ปุจฺฉติฯ

[651] ตาทิสายาติ ยา ปจุรชนสฺส อตฺถีติปิ น คหิตาฯ สนฺตี สมานาฯ เอวนฺติ ยถาสสมฺภารุทกํ สสมฺภารปถวิยา อาพนฺธกํ, เอวํ ปรมตฺถุทกํ ปรมตฺถปถวิยาติ ทสฺเสติฯ ตทนุรูปปจฺจเยหีติ อตฺตโน อาพนฺธนานุคุเณหิ อาพนฺธิยมาเนหิ สนฺธารณาทิกิจฺเจหิ ปุริเมหิ จ ปถวีอาทีหิฯ อผุสิตฺวา ปติฏฺฐา โหติ, อผุสิตฺวา อาพนฺธตีติ อิมินา ผุสิตพฺพผุสนกภาโว อาโปธาตุยํ นตฺถีติ โผฏฺฐพฺพวเสน อุภยธมฺมตํ อาหฯ อญฺญมญฺญํ นิสฺสยตา อญฺญมญฺญนิสฺสยตาฯ